دیفن هیدرامین (Diphenhydramine) با اسامی تجاری سیروفن، بنادریل و سامینکس یکی از آنتی هیستامین‌های پرمصرف و رایج در ایران است که برای درمان علائم رینیت آلرژی یا تب یونجه استفاده می‌شود. این دارو در اشکال شربت، قرص، کپسول و آمپول تولید می‌شود که شربت آن رایج‌تر است. متاسفانه بسیاری از مردم به صورت خودسرانه و غیراصولی از این دارو برای رفع علائم سرماخوردگی در خود یا کودکانشان استفاده می‌کنند که این موضوع باعث بروز عوارض خطرناکی به ویژه برای کودکان می‌شود. بنابراین بهتر است دیفن هیدرامین را فقط با تجویز پزشک مصرف کنید. در ادامه با مجله اینترنتی لی‌لی‌مگ همراه شوید تا شما را با موارد مصرف، دوز و روش مصرف، عوارض جانبی و نکات احتیاطی در مورد داروی دیفن هیدرامین آشنا کنیم.
اطلاعات دارویی و موارد مصرف دیفن هیدرامین
| دیفن هیدرامین – Diphenhydramine | ||
|---|---|---|
| نام تجاری دارو | سیروفن، بنادریل | |
| رده‌بندی فارماکولوژیک | آنتی هیستامین مشتق اتانول آمین | |
| رده‌بندی درمانی | آنتی هیستامین، ضد سرگیجه، ضد سرفه، ضد استفراغ، آرام بخش، خواب‌آور و بی‌حس کننده‌ی موضعی | |
| رده‌بندی مصرف در حاملگی | گروه B – مجاز با مشورت پزشک | |
| شرایط نگهداری | دور از نور خورشید و در دمای کمتر از 30 درجه سانتیگراد نگهداری شود. | |
| اشکال دارویی دیفن هیدرامین | ||
 |
قرص دیفن هیدرامین 25 و 50 میلی‌گرم | |
 |
شربت دیفین هیدرامین با غلظت 12.5 میلی‌گرم در 5 میلی‌لیتر | |
 |
آمپول دیفن هیدرامین 50 میلی‌گرم در 1 میلی‌لیتر و 20 میلی‌گرم در 2 میلی‌لیتر | |
 |
کپسول/سافت‌ژل دیفن هیدرامین 25 میلی‌گرم | |
قرص و شربت دیفن هیدرامین برای چیست؟
دیفن هیدارمین یک آنتی هیستامین قوی است که برای درمان التهاب مخاط بینی آلرژیک یا رینیت آلرژیک استفاده می‌شود. رينيت آلرژيك یا تب یونجه نوعی حساسیت است که به دلیل ورود مواد آلرژی‌زا نظیر گرده گیاهان، مواد شیمیایی یا آلودگی هوا به داخل سیستم تنفسی ایجاد می‌شود. در این شرایط سیستم ایمنی بدن این عوامل خارجی را به عنوان عامل خطر تشخیص داده و نسبت به آنها واکنش نشان می‌دهد. واکنش بدن به صورت ترشح هورمونی به نام هیستامین است که باعث بروز رينيت آلرژيك یا تب یونجه می‌شود. این آلرژی با عوارضی نظیر آبریزش بینی، گرفتگی بینی، اشک ریزی چشم، خارش چشم، عطسه، سرفه، گلو درد، سردرد، گرفتگی گوش و کهیر همراه است. برای درمان رينيت آلرژيك و از بین بردن علائم آلرژی از داروهای آنتی هیستامین نظیر دیفن هیدرامین، پرومتازین یا قرص سیتریزین استفاده می‌شود.
دیفن هیدرامین علاوه بر درمان علائم آلرژی، برای درمان علائم سرماخوردگی، کهیر، درمان سرفه خشک استفاده شده و به عنوان داروی آرام بخش هم تجویز می‌شود. این دارو برای درمان بیماری مسافرت، درمان علایم بیماری پارکینسون و درمان بی‌خوابی هم استفاده می‌شود (منبع) و به عنوان بی حس کننده موضعی در دندانپزشکی نیز کاربرد دارد.
فرق دیفن هیدرامین ساده با کامپاند
فرق دیفن هیدرامین با دیفن هیدرامین کامپاند در ترکیب آمونیم کلریدی است که در کامپاند وجود دارد ولی در دیفن هیدرامین ساده وجود ندارد. این ترکیب باعث می‌شود که نوع کامپاند خاصیت خلط آوری داشته و به همین دلیل برای سرفه‌های همراه با خلط مناسب باشد. دیگر فرق شربت دیفن هیدرامین با کامپاند در آن است که نوع کامپاند این دارو قوی‌تر از نوع ساده است و به همین دلیل مصرف آن در کودکان اکیدا ممنوع است. در حالی که استفاده از شربت دیفن هیدرامین ساده برای کودکان بزرگتر از 2 سال منعی ندارد (فقط تحت نظر پزشک مصرف شود).
فارماکوکینتیک و مکانیسم اثر دیفن هیدارمین
مکانیزم اثر دیفن هیدارمین به این صورت است که با مهار گیرنده‌های H1 از جذب هیستامین‌ها در این گیرنده‌ها جلوگیری می‌کند و به این ترتیب اثرات آلرژیک هیستامین را از بین می‌برد. همچنین این دارو به صورت مستقیم بر مرکز سرفه در بصل النخاع تاثیر گذاشته و به این شکل اثر ضد سرفه‌ای دارد. اثر بی‌حس کنندگی دیفن هیدرامین نیز به دلیل شباهت ساختاری آن با بی‌حس کننده‌های موضعی است و به همین جهت از شروع و انتقال پیام‌های عصبی جلوگیری می‌کند. تاثیر خواب آوری دارو نیز به دلیل اثرات آن روی گیرنده‌های H1 در مغز است. تاثیر ضد سرگیجه و ضد استفراغ دیفن هیدرامین نیز به دلیل اثرات ضد موسکارینی مرکزی داروست.
این دارو پس از ورود به بدن به خوبی از طریق سیستم گوارشی جذب شده و به صورت وسیع در بافت‌های بدن منتشر می‌شود. دارو در نهایت در کبد متابولیزه شده و از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود. نیمه عمر دیفن هیدرامین بین 2.5 تا 9 ساعت است. جدول زیر فارماکوکینتیک اشکال مختلف دیفن هیدرامین را نمایش می‌دهد.
| روش مصرف | شروع اثر | اوج اثر | مدت اثر |
|---|---|---|---|
| خوراکی | 15 تا 30 دقیقه | یک تا 4 ساعت | 4 تا 8 ساعت |
| تزریق وریدی | فوری | یک تا 4 ساعت | 4 تا 8 ساعت |
| تزریق عضلانی | ناشناخته | یک تا 4 ساعت | 4 تا 8 ساعت |
اگر به دنبال اطلاعات بیشتری درباره نحوه‌ی عملکرد دیفن هیدرامین در بدن هستید، ویدئوی زیر را تماشا کنید:
دوز و نحوه مصرف داروی دیفن هیدرامین
داروی دیفن هیدرامین در اشکال مختلفی شامل قرص، سافت ژل، شربت و آمپول تولید و تجویز می‌شود. معمولا شربت دیفن هیدرامین در کودکان و قرص و کپسول دیفن هیدرامین در بزرگسالان استفاده می‌شود. به علاوه آمپول دیفن هیدرامین عموما در موارد حاد استفاده می‌شود. بهتر است این دارو را با نظر و تجویز دکتر به صورت روزانه مصرف کنید. دوز روزانه و روش مصرف دارو به شرح زیر است.
قرص و شربت دیفن هیدرامین برای آلرژی، بیماری مسافرت و علائم پارکینسون
در بزرگسالان و کودکان 12 سال به بالا:
- روش اول: 25 یا 50 میلی‌گرم به صورت خوراکی سه یا چهار مرتبه در روز
- روش دوم: 10 تا 50 میلی‌گرم تزریق وریدی یا تزریق عمیق عضلانی
حداکثر مقدار مجاز: روزانه 400 میلی‌گرم تزریق وریدی یا عضلانی
در کودکان کوچکتر از 12 سال و سنگین‌تر از 10 کیلوگرم:
- روش اول:5 یا 25 میلی‌گرم به صورت خوراکی سه یا چهار مرتبه در روز
- روش دوم: 50 میلی‌گرم دارو به ازای هر کیلوگرم وزن کودک به صورت خوراکی، تزریق وریدی یا تزریق عمیق عضلانی در چهار دوز منقسم
حداکثر مقدار مجاز: روزانه 300 میلی‌گرم تزریق وریدی یا عضلانی
قرص و شربت دیفن هیدرامین برای سرفه خشک کودکان و بزرگسالان
در بزرگسالان و کودکان 12 سال به بالا:
- 25 میلی‌گرم به صورت خوراکی هر 4 یا 6 ساعت
حداکثر مقدار مجاز: 150 میلی‌گرم دیفن هیدارمین در روز
در کودکان 6 تا 12 سال:
- 5 میلی‌گرم به صورت خوراکی هر 4 یا 6 ساعت
حداکثر مقدار مجاز: 75 میلی‌گرم دیفن هیدارمین در روز
در کودکان 2 تا 6 سال:
- 25 میلی‌گرم به صورت خوراکی هر 4 یا 6 ساعت
حداکثر مقدار مجاز: 25 میلی‌گرم دیفن هیدارمین در روز
کپسول و قرص دیفن هیدرامین برای خواب در بزرگسالان
در بزرگسالان:
- یک قرص 50 میلی‌گرم دیفن هیدرامین قبل از خواب
آمپول و قرص دیفن هیدرامین به عنوان آرام بخش در بزرگسالان
در بزرگسالان:
- یک قرص 25 یا 50 میلی‌گرم دیفن هیدرامین یا تزریق عمیق عضلانی 25 یا 50 میلی‌گرم از دارو
نکات مهم در مصرف دیفن هیدرامین
در زمان مصرف داروی دیفن هیدرامین به موارد زیر توجه داشته باشید:
- اگر یک دوز از دارو را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اما اگر به زمان نوبت بعدی نزدیک می‌شویذ، دوز فراموش شده را کنار گذاشته و مقدار دارو در نوبت بعدی را دو برابر نکنید.
- مبتلایان به بیماری مسافرت داروی دیفن هیدرامین را 30 دقیقه پیش از مسافرت یا قبل از وعده‌های غذایی یا قبل از خواب مصرف کنند.
- برای درمان بی‌خوابی بهتر است دیفن هیدرامین را 30 دقیقه پیش از خواب مصرف کنید.
- در صورت ایجاد مشکلات گوارشی می‌توانید دیفن هیدرامین را همراه با غذا، آب یا شیر مصرف کنید.
- بهتر است آمپول دیفن هیدرامین در نقاط مختلف تزریق شود تا از ایجاد حساسیت و تحریک جلوگیری شود.
- محلول تزریقی و شربت دیفن هیدرامین را دور از نور خورشید نگهداری کنید.
- از مصرف داروی دیفن هیدرامین به عنوان خواب آور در کودکان پرهیز کنید.
- خواب آلودگی شایع‌ترین عارضه جانبی مصرف دیفن هیدرامین است که التبه پس از چند روز برطرف می‌شود. با این وجود بهتر است در زمان مصرف دارو از انجام کارهای پرخطر مثل رانندگی پرهیز کنید.
- ممکن است در زمان مصرف دیفن هیدرامین دچار بی‌خوابی شوید. در صورتی که بی‌خوابی پس از دو هفته برطرف نشد، حتما به پزشک مراجعه کنید.
- حساسیت پوست به نور یکی از عوارض جانبی دیفن هیدرامین است. به همین جهت در زمان مصرف دارو تا حد امکان از قرارگیری در برابر نور خورشید پرهیز کرده و از کرم ضد آفتاب استفاده کنید.
- خشکی دهان یکی از عوارض جانبی دیفن هیدرامین است. برای برطرف کردن آن می‌توانید از آدامس بدون قند استفاده کنید. ولی در صورتی که این عارضه برای 2 هفته ادامه داشت، به پزشک مراجعه کنید.
- از مصرف طولانی مدت و بدون نسخه دیفن هیدرامین پرهیز کنید، زیرا احتمال خشکی دهان و پوسیدگی دندان وجود دارد.
- مصرف شربت دیفن هیدرامین برای سرفه‌های همراه با خلط زیاد توصیه نمی‌شود. در این موارد باید با تجویز پزشک از سایر داروها نظیر برم هگزین استفاده کنید.
- مصرف داروی دیفن هیدرامین را 4 روز پیش از آزمایش‌های تشخیصی پوست قطع کنید.
روش نگهداری دیفن هیدرامین
دیفن هیدرامین را به دور نور خورشید و رطوبت و در دمای اتاق نگهداری کنید. از قرار دادن دارو در حمام پرهیز کرده و از فریز کردن شربت دیفن هیدرامین اکیدا اجتناب کنید. همچنین دارو را از دسترس کودکان و حیوانات خانگی دور نگهدارید.
برای نگهداری بهتر دیفن هیدرامین و همچنین یادآوری به موقع زمان مصرف آن، پیشنهاد می‌کنیم از ظرف‌های نگهدارنده‌ی قرص یا دارو استفاده کنید. برای خرید این محصولات از لینک زیر استفاده کنید:
موارد احتیاط دیفن هیدرامین
در صورت داشتن بیماری‌ها و مشکلات سلامتی زیر، قبل از مصرف داروی دیفن هیدرامین با پزشک خود مشورت کنید:
- بیماری آب سیاه زاویه بسته
- بزرگ شدن پروستات
- انسداد گردنه مثانه
- آسم
- افزایش فشار داخل چشم
- پرکاری تیروئید
- بیماری های قلبی و عروقی
- زخم های گوارشی تنگ کننده
- فشار خون بالا
موارد منع مصرف دیفن هیدرامین
در صورت وجود برخی از بیماری‌ها و مشکلات سلامتی، مصرف داروی دیفن هیدرامین برای شما ممنوع است و در صورت استفاده از این دارو احتمال بروز عوارض خطرناکی وجود دارد. موارد منع مصرف دیفن هیدرامین شامل موارد زیر است:
- حساسیت به داروی دیفن هیدرامین
- مبتلایان به حملات آسمی حاد
- شیردهی
- نوزادان نارس
- مبتلایان به بیماری پورفیریا
مصرف شربت دیفن هیدرامین در بارداری
داروی دیفن هیدرامین با توجه به طبقه‌بندی FDA آمریکا در گروه B برای مصرف در دوران بارداری قرار دارد. در مورد تاثیر داروهای گروه B در دوران بارداری نتایج قطعی گزارش نشده‌است. در واقع تاثیر این دارو بر زنان باردار با تاثیر مصرف آن بر حیوانات آزمایشگاهی متفاوت است و شواهد قطعی برای بی‌خطر بودن مصرف داروی دیفن هیدرامین برای زنان باردار وجود ندارد. به همین دلیل از مصرف دیفن هیدرامین در بارداری، بدون مشورت با پزشک، اکیدا پرهیز کنید.
مصرف دیفن هیدرامین در شیردهی
داروی دیفن هیدرامین در شیر مادر ترشح شده و از این طریق به نوزاد شیرخوار منتقل می‌شود. در نتیجه نوزاد در معرض عوارض جانبی دیفن هیدرامین نظیر تشنج قرار دارد. به همین جهت مصرف دیفن هیدرامین در دوران شیردهی توصیه نمی‌شود. برای کسب اطلاع بیشتر درباره مصرف این دارو در دوران شیردهی با پزشک مشورت کنید.
مصرف شربت دیفن هیدرامین برای کودکان
مصرف شربت دیفین هیدرامین برای نوزاد کوچکتر از 6 ماه ممنوع است. در این موارد احتمال بروز عوارضی نظیر اختلال در یادگیری، ضایعات مغزی و خواب آلودگی شدید وجود دارد. به علاوه مصرف شربت دیفین هیدرامین در کودکان زیر دو سال نیز توصیه نمی‌شود.
برای کودکان بزرگتر از 2 سال می‌توان با تجویز پزشک از شربت دیفن هیدرامین استفاده کرد (مصرف قرص یا کپسول در کودکان زیر 12 سال ممنوع است).
توجه: در برخی از منابع ذکر شده است که استفاده از شربت دیفن هیدرامین برای کودک یک ساله یا بزرگتر از یک سال منعی ندارد. توصیه می‌کنیم در این مورد با احتیاط عمل کرده و فقط با نظر پزشک از دارو استفاده کنید.
عوارض جانبی دیفن هیدرامین
مصرف غیراصولی و بدون مشورت پزشک داروی دیفن هیدرامین، ممکن است مشابه سایر آنتی هیستامین‌ها عوارض مختلفی برای شما به همراه داشته باشد از جمله:
- سیستم اعصاب مرکزی: کاهش سطح هوشیاری، عصبی شدن، گیجی، سردرد، سرگیجه، تشنج، خواب الودگی و بی‌خوابی
- قلبی: افت فشار خون، بی نظمی ضربان قلب و تپش قلب
- گوارشی: بی اشتهایی، اسهال، یبوست، دل درد، تهوع، استفراغ و خشکی دهان
- دستگاه ادراری تناسلی: احتباس ادرار، تکرر ادرار و سوزش ادرار
- پوستی: راش پوستی، کهیر، واکنش آنافیلاکسی و حساسیت پوست به نور
- خونی: بیماری آگرانولوسیتوز، بیماری ترومبوسیتوپنی و کم خونی همولیتیک
- چشم، گوش، حلق و بینی: تاری دید، دوبینی، وزوز گوش، گرفتگی بینی و غلیظ شدن خلط
برخی از عوارض دیفن هیدرامین جدی و خطرناک هستند. در صورتی که پس از مصرف دارو (حتی با دوز طبیعی) مشکلات بینایی یا مشکل در ادرار کردن (یا ادرار کردن همراه با درد) ایجاد شد، فورا به پزشک مراجعه نمایید (منبع).
مسمومیت با دیفن هیدرامین و روش درمان
در صورتی که داروی دیفن هیدرامین بیشتر از مقدار مجاز روزانه مصرف شود، احتمال مسمومیت وجود دارد. علایم مسمومیت با دیفن هیدرامین شامل موارد زیر است:
- خواب آلودگی شدید
- تشنج
- ثابت و گشاد شدن مردمک چشم
- کما
- مشکلات تنفسی
- خشکی دهان
- سرخ شدن پوست
- مشکلات گوارشی
مسمویت دارویی در کودکان هم با علائمی نظیر تغییرات ذهنی و خلقی (مانند بی‌قراری، تحریک پذیری و توهم) و سپس خواب آلودگی همراه است (اطلاعات بیشتر).
در صورت بروز مسمویت با دیفن هیدرامین، باید به مراکز درمانی بروید. در این شرایط با معده به کمک استفراغ، تجویز شربت ایپکاک یا لاواژ معده تخلیه می‌شود. در ادامه برای کنترل علایم مسمومیت با دین هیدرامین نظیر افت فشار خون و تشنج از داروهای مناسب استفاده می‌شود.
تداخل دارویی دیفن هیدرامین
مصرف دیفن هیدرامین در کنار داروهای زیر ممکن است باعث تداخل دارویی شود:
- مصرف همزمان دیفین هیدرامین با داروهای ضد افسردگی از نوع بازدارنده‌های مونوآمین اکسیداز (MAO)، عوارض جانبی دیفن هیدرامین را تشدید می‌کند.
- مصرف دیفین هیدرامین با داروهای ضعیف کننده سیستم اعصاب مرکزی مثل داروهای ضد اضطراب، داروهای خواب آور و داروهای آرام بخش باعث تشدید اثر ضعیف کنندگی داروها بر سیستم عصبی می‌شود.
- از مصرف شربت ديفن هيدرامين در کنار سایر داروهای حاوی دیفن هیدرامین نظیر دیفن هیدرامین کامپاند پرهیز کنید.
- داروی دیفین هیدرامین با سایر آنتی هیستامین‌ها مثل سیترزین، کلرفنیرامین و کتوتیفن تداخل دارویی دارد.
- مصرف همزمان دیفین هیدرامین با داروی وانکومایسین و داروهای سالیسیلات باعث پنهان ماندن اثرات سمی این داروها بر گوش می‌شود.
در این شرایط امکان دارد که داروها تاثیر مورد نظر را به صورت کامل در بدن نداشته‌باشند. بنابراین اگر هریک از داروهای فوق را استفاده می‌کنید، این موضوع را قبل از مصرف دیفن هیدرامین به پزشک خود اطلاع دهید.
داروهای مشابه دیفن هیدارمین
داروی دیفن هیدرامین در گروه دارویی آنتی هیستامین‌ها طبقه‌بندی می‌شود. همچنین این دارو از نظر درمانی در گروه داروهای آنتی هیستامین و زیر‌گروه نسل اول آنتی هیستامین‌ها قرار می‌گیرد. به همین جهت ممکن است به جای داروی دیفن هیدرامین هر یک از داروهای زیر برای شما تجویز شود:
- دیفن هیدرامین کامپاند (Diphenhydramine Compound)
- آنتی هیستامین دکونژستان (Antihistamine Decongestant)
- کلرفنیرامین (Chlorpheniramine)
- کلماستین (Clemastine)
- سیپروهپتادین (Cyproheptadine)
- پرومتازین (Promethazine)
- بروم فنیرامین مالئات (Brompheniramine Maleate)
- کاربینوکسامین (Carbinoxamine)
- دوکسیلامین (Doxylamine)
- تری پرولیدین (Triprolidine)
این داروها شدت اثر متفاوتی داشته و با دوز متفاوتی مصرف می‌شوند. توصیه می‌شود که این داروها را بدون نسخه و مشورت پزشک مصرف نکنید.
پاسخ به پرسش‌های متداول درباره دیفن هیدرامین
در صورت فراموش کردن یک نوبت از دیفن هیدرامین چیکار کنیم؟
در صورتی که یک نوبت از داروی دیفن هیدرامین را فراموش کردید، بلافاصله آن را مصرف کنید. اما در صورتی که به دوز بعدی دارو نزدیک شده‌اید، نوبت فراموش شده را کنار بگذارید و به هیچ عنوان یک نوبت از دارو را دو برابر نکنید. این کار ممکن است باعث بروز مسمویت و عوارض جانبی شود.
آیا دیفن هیدرامین برای کرونا موثر است؟
نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که داروی آنتی هیستامینی دیفن هیدرامین اثرات ضد ویروسی مستقیم روی کرونا ویروس جدید 2019 (SARS-CoV-2) دارد. به همین دلیل معمولا از این دارو برای موارد خفیف کرونا و برای تسکین سرفه‌ها استفاده شود. با این وجود توصیه می‌کنیم در زمان ابتلا به کرونا از مصرف خودسرانه‌ی این دارو پرهیز کرده و فقط با نظر پزشک معالج اقدام به مصرف آن کنید.
آیا شربت دیفن هیدرامین برای گلو درد خوب است؟
برخی معتقدند که قرقره دیفن هیدرامین برای حساسیت گلو و سرفه‌های ناشی از تحریکات خفیف گلو موثر است. با این وجود قبل از مصرف این دارو برای درمان گلو درد، باید علت بیماری مشخص شود. به همین دلیل بهتر است ابتدا به پزشک مراجعه نمایید تا علت اصلی گلو درد مشخص شده و سپس با تجویز ایشان از داروی مناسب استفاده کنید.
آیا دیفن هیدرامین برای سرماخوردگی نوزاد مناسب است؟
مصرف دیفن هیدرامین برای کودکان کوچکتر از 6 ماه عوارض خطرناکی داشته و اکیدا ممنوع است. برای کودکان 2 تا 12 سال نیز فقط مصرف شربت دیفن هیدرامین ساده و آن هم فقط با تجویز پزشک مجاز است و منعی ندارد. به همین دلیل از دادن این دارو به کودک بدون نسخه و تجویز پزشک اجتناب کنید.
پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با دیفن هیدرامین و موارد مصرف و عوارض آن، ویدئوی زیر را به زبان اصلی (انگلیسی) مشاهده نمایید:
در صورت تمایل می‌توانید صوت این ویدئو را به صورت جداگانه (زبان اصلی – انگلیسی) بشنوید:
سوال دیگری درباره دیفن هیدرامین دارید؟ آن را در قسمت نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
دوز مصرفی، عوارض جانبی و سایر اطلاعات ارائه شده در این مطلب با توجه به وبسایت‌های خارجی و دیگر مراجع جمع‌آوری شده و لی‌لی‌مگ هیچ گونه مسئولیتی در قبال صحت آنها ندارد. توصیه می‌کنیم داروی دیفن هیدرامین را فقط تحت نظر پزشک مصرف کنید.