انسولین (Insulin) یک هورمون پروتئینی است که به عنوان دارو برای درمان قند خون بالا استفاده می‌شود. این دارو در دیابت نوع 1، دیابت نوع 2، دیابت حاملگی و عوارض دیابت مانند کتواسیدوز دیابتی و بیماری‌های سندرم هایپراسمولار هیپرگلیسمیک استفاده می‌شود. همچنین این ماده به همراه گلوکز برای درمان سطح بالای پتاسیم خون استفاده می‌شود. به طور معمول به صورت تزریق زیرجلدی تجویز می‌شود، اما برخی از اشکال نیز ممکن است به صورت تزریق وریدی یا عضلانی استفاده شوند. در ادامه با مجله اینترنتی لی‌لی‌مگ همراه شوید تا شما را با موارد مصرف، دوز و روش مصرف، عوارض جانبی و نکات احتیاطی در مورد داروی انسولین آشنا کنیم.
اطلاعات دارویی و موارد مصرف انسولین
| انسولین – Insulin | ||
|---|---|---|
| نام تجاری دارو | INSULIN NPH – Regular – Semilente – Lente – PZI – Ultralente | |
| رده‌بندی فارماکولوژیک | هورمون پانکراس | |
| رده‌بندی درمانی | ضددیابت | |
| رده‌بندی مصرف در حاملگی | گروه B مجاز با مشورت پزشک | |
| شرایط نگهداری | در یخچال نگهداری شود | |
| اشکال دارویی انسولین | ||
 |
تزریقی | |
انسولین برای چیست؟
این دارو برای مبتلایان دیابت نوع 1 ضروری است و باید بصورت روزانه از این دارو استفاده کنند و افراد مبتلا به دیابت نوع 2 برای کنترل میزان قندخون گاها نیاز به استفاده از این دارو دارند.
افراد مبتلا به دیابت توانایی انسولین مورد نیاز بدن برای حفظ سلامت خود را ندارند. دیابت در دو نوع 1 و 2 در حال حاضر شناخته شده است که نوع 1 آن از زمان کودکی رخ می‌دهد که شدیدترین شکل دیابت است و نوع دیگر آن دیابت نوع 2 است که به واسطه سابقه خانوادگی، رژیم غذایی نامناسب، عدم فعالیت بدنی و فشار خون بالا اتفاق می‌افتد که جزو شایع‌ترین نوع دیابت می‌باشد.
فارماکوکینتیک و مکانیسم اثر انسولین
مکانیسم اثر انسولین بدین صورت است که این هورمون ذخیره و متابولیسم کربوهیدرات‌ها ، پروتئین و چربی‌ها راکنترل می کند و اساساً در کبد ، عضلات و بافت چربی به وسیله اتصال به گیرنده های موجود در غشاء سلولی و تسهیل عبور گلوکز پتاسیم و منیزیم عمل می کند.
همچنین به سرعت از محل تزریق عضلانی و زیر جلدی جذب می‌شود و در سراسر مایعات خارج سلولی منتشر می‌شود . عمدتاً در کبد و مقداری نیز در کلیه متابولیزه می‌شود .نیمه عمر بیولوژیک انسولین حداکثر تا 13 ساعت می‌باشد و کمتر از 2 درصد دارو از راه ادرار دفع می‌شود .
| روش مصرف | شروع اثر | اوج اثر | مدت اثر |
|---|---|---|---|
| Regular (Rapid acting) (Insulin Injection) | 1 – 0.5 ساعت | – | 8 – 6 ساعت |
| Semilente (Rapideating) (prompt Insulin zinc suspension) | 1.5 – 1 ساعت | 10 – 5 ساعت | 16 – 12 ساعت |
| NPH (Intermediate acting ) (Isophane insulim suspension | 1.5 – 1 ساعت | 12 – 4 ساعت | 24 ساعت |
| Lente (Intermediateacting) Insulin zinc (suspension) | 2.5 – 1 ساعت | 15 – 7 ساعت | 24 ساعت |
| PZI (long acting) (Protamine zinc insulin suspension) | 8 – 4 ساعت | 24 -14 ساعت | 36 ساعت |
| Ultralente (Long acting) (Extended insulin zinc suspension) | 8 – 4 ساعت | 30 – 10 ساعت | 36 ساعت به بعد |
دوز و نحوه مصرف انسولین
داروی انسولین در برندها با تاثیرهای مختلف به صورت تزریقی تولید و تجویز می‌شود. بهتر است این دارو را با نظر و تجویز دکتر به صورت روزانه مصرف کنید. دوز روزانه و روش مصرف داروی انسولین به شرح زیر است.
داروی انسولین برای دیابت ملیتوس :
در بالغین:
- نحوه مصرف: از راه زیر جلدی 30-15 دقیقه قبل از غذا و خواب تجویز می شود ،
- حداکثر مقدار مجاز: 10 – 5 U
- این دوز بر اساس اندازه گیری گلوکز خون تنظیم می شود
در کودکان:
- نحوه مصرف: از راه زیر جلدی 30-15 دقیقه قبل از غذا و خواب تجویز می شود
- حداکثر مقدار مجاز: 4 – 2 U
- این دوز بر اساس اندازه گیری گلوکز خون تنظیم می شود
تزریق انسولین برای کتواسیدوز دیابتی (اغمای دیابتی)
در بالغین:
- نحوه مصرف
- دوز اولیه: 2 – 2.4 U از راه وریدی تجویز می شود
- بعد از آن 7.2 –4 U به وسیله انفوزیون وریدی تزریق می گردد
در کودکان:
- نحوه مصرف
- دوز اولیه: 0.1 U از راه وریدی تحویز می‌شود
- بعد از آن: 0.1 U/H به وسیله انفوزیون وریدی تزریق می گردد
نکات مهم در مصرف انسولین
- انسولین تزریقی نباید با انسولین modified اشتباه گرفته شود.
- انسولین‌ها بجز تجویز پزشک به هیچ‌وجه نباید ترکیب شوند.
- هر تغییر در قدرت، نام تجاری، خلوص، نوع، گونه، یا ترتیب مخلوط دو نوع تنها توسط پزشک انجام شود.
- سرنگ حتما متناسب با قدرت انسولین تجویز شده استفاده شود.
- انسولین رگولار معمولا 30-15 دقیقه قبل از غذا تجویز می‌شود این زمان را رعایت کنید.
- انسولین خنک را تزریق نکنید زیرا سرعت جذب را کاهش داده و موجب عکس‌العمل‌های موضعی می‌شود.
- در ناحیه‌هایی که لایه بزرگی از چربی (پهلوها) که عاری از عروق خونی و اعصاب بزرگ باشد تزریق کنید.
- محل‌های تزریق را بصورت چرخشی تغییر دهید، این محل‌ها مانند: قسمت فوقانی بازو، شکم(5 سانتی متر اطراف ناف و نواحی مثانه نباشد)، باسن و قسمت فوقانی پشت(میزان چربی در حدی باشد که به انگشت بیاید)
- تقریبا 2.5 سانتی‌متر بین محل‌های تزریق فاصله بگذارید یا 8-6 هفته برای استفاده مجدد از محل زمان بگذارید.
- برای محل تزریق برنامه داشته باشید تا در تزریق مجدد در یک محل اتفاق نیافتد.
- از قرار دادن انسولین در مقابل نور خورشید یا حرارت زیاد و یا انجماد پرهیز کنید.
- به بیمار تذکردهید ازداروهای بدون نیاز به نسخه (OTC ) (که ممکن است محتوای قند بالایی داشته باشند ) اجتناب کند . مگر این که توسط پزشک تایید شود . آسپرین یا اسید اسکوربیک در دوزهای بالا ممکن است سبب تست مثبت گلوکز ادرار شوند.
روش نگهداری انسولین
انواع مختلف انسولین شرایط نگهداری متفاوتی دارند. ویال های معمولی انسولین همیشه بایستی در یخچال نگهداری شوند درصورتیکه ویال های انسولین قلمی بایستی در دمای 25 درجه و دور از گرما و نور مستقیم نگهداری شوند .
همچنین انسولین های قلمی پس از باز شدن معمولا تا یک الی دو هفته قابل استفاده هستند.
توصیه می‌کنیم فقط به این توضیحات مختصر اکتفا نکنید و جزئیات دقیق نگهداری انسولین را که به طور کامل در بسته بندی آن وجود دارد مطالعه کنید و سوالات خود را بصورت کامل و دقیق از پزشک معالج خود و یا پزشک داروساز داروخانه جویا شوید تا هیچ ابهامی در این مورد نداشته باشید.
همچنین برای نگهداری بهتر دارو و یادآوری زمان مصرف آن، پیشنهاد می‌کنیم از ظروف و ابزارهای مخصوص نگهداری دارو استفاده کنید. برای خرید این محصولات از لینک زیر استفاده کنید:
موارد احتیاط انسولین
در صورت داشتن بیماری‌ها و مشکلات سلامتی زیر، قبل از مصرف داروی انسولین با پزشک خود مشورت کنید:
- بارداری، اقدام به بارداری و یا شیردهی
- سابقه ی اختلال کلیوی و کبدی
- هرگونه حساسیت دارویی
- مصرف سایر داروها (لیستی از داروهای مصرفی خود را در اختیار پزشک خود قرار دهید)
موارد منع مصرف انسولین
در صورت وجود برخی از بیماری‌ها و مشکلات سلامتی، مصرف داروی انسولین برای شما ممنوع است و در صورت استفاده از این دارو احتمال بروز عوارض خطرناکی وجود دارد. موارد منع مصرف انسولین شامل موارد زیر است:(اطلاعات بیشتر)
- حساسیت مفرط به پروتئین انسولین حیوانی
- اسهال، فلج معده، انسداد روده ، استفراغ و سایر شرايط هایی كه سبب عدم جذب غذا مي شوند
- بي كفايتي آدرنال و هيپوفيز و یا سایر شرایطی که موجب کاهش قند خون می‌شود.
مصرف انسولین در بارداری
داروی انسولین با توجه به طبقه‌بندی FDA آمریکا در گروه B برای مصرف در دوران بارداری قرار دارد.
گروه B
در مورد تاثیر داروهای گروه B در دوران بارداری نتایج قطعی گزارش نشده‌است. در واقع تاثیر داروی انسولین بر زنان باردار با تاثیر مصرف آن بر حیوانات آزمایشگاهی متفاوت است و یا شواهد قطعی برای بی‌خطر بودن مصرف داروی انسولین برای زنان باردار وجود ندارد. به همین دلیل بهتر است با احتیاط کامل و پس از مشورت با پزشک داروی انسولین را مصرف کنید.
از آن جایی که زنان در سه ماهه سوم بار داری و مادران شیرده ممکن است لاکتوز در ادرار داشته باشند ، معرف‌های سولفات مس نظیر Clinitest نباید استفاده کنند .
در زمان بعد از زایمان ، نیازمندی‌های انسولین مادران معمولا کمتر از دوز مصرفی دوران بارداری است. نیاز به انسولین به تدریج در مدت 6-1 هفته به سطوح دوران بارداری باز می گردد.
مصرف انسولین در شیردهی
در زنان شیرده و همچنین دوران بارداری ممكن است نياز به انسولين تغيير كند بنابراین حتما باید تحت نظر پزشک باشید و مکررا گلوکز خون خود را چک کنید زیرا ممکن است نیاز به تنظیم مجدد دوز مصرفی باشد.
مصرف انسولین برای کودکان
درنظر داشته باشید که مهمترین و شایع ترین عارضه مصرف انسولین، افت قند خون می‌باشد . خطر پایین آمدن قند خون در کودکان قبل از سن بلوغ و همچنین افراد مسن به دلیل حساسیت بیشتر به انسولین، بیشتر از سایرین می‌باشد بنابراین همواره همراه خود تعدادی قند، آبنبات و نوشیدنی شیرین داشته باشید و درصورت مشاهده علایم افت قند خون در کودک خود سریعا از این مواد قندی به او بدهید تا عارضه کنترل شود و احساس بهبودی کند و همچنین حتما با پزشک کودک خود در خصوص این علائم مشورت کنید و ایشان را در جریان بگذارید.
عوارض جانبی انسولین
مصرف غیر‌اصولی و بدون مشورت پزشک داروی انسولین، ممکن است مشابه سایر داروها(ی شیمیایی) عوارض مختلفی برای شما به همراه داشته باشد از جمله:
- هیپوگلیسِمی یا افت قند: تعریق زیاد ، گرسنگی ، سردرد ، تهوع ، لرزش ، طپش قلب ، تاکیکاردی ، ضعف ، خستگی ، نیستاگموس ، رنگ پریدگی اطرافدهان ، بی حسیدهان ، زبان و سایر پارستزی ها ، اختلالات بینایی (دو بینی ، تاریدید ، میدریاز ) ، اغتشاش شعور ، تغییرات شخصیتی ، آتاکسی ، احساس بیچارگی ، تحریک پذیری ، عدم توانایی تمرکز ، خمیازه کشیدن بدون کنترل ، عدم هوشیاری ،دلیریوم ، هیپوترمی ، تشنجات ، بازتاب با بینسکی ، اغماء ( آزمون گلوکز ادرار منفی خواهند بود )
- افزایش بیش از حد قند: اختلالا̄ت روانی برای مثال ، آفازی ، تغییرات شخصیت ، رفتار مانیک
- لیپوآتروفی یا کم شدن توده بافت چربی زیرجلدی
- پوستی: لیپوهیپرتروفی یا کلفت شدن پوست در محل تزریقات
- واکنش‌های آلرژیک: محل تزریق در هنگام اوج اثر انسولین تاول و کهیر می‌زند
مسمومیت با انسولین
همانطور که در این مقاله بیان کردیم وظیفه انسولین کمک به سلول‌های بدن در استفاده از قند و مصرف آن به عنوان انرژی است. بنابراین اوردوز انسولین در شرایطی اتفاق می‌افتد که میزان انسولین در خون زیاد باشد که باعث می‌شود سلول‌های بدن بیش از نیاز واقعی خود قند خون را جذب کنند.
همچنین انسولین اضافی باعث می‌شود که کبد هم مقدار کمتری از قند موجود در مواد غذایی مصرف شده توسط فرد را آزاد کند و در این شرایط میزان قد خون به قدری کاهش می‌یابد که بدن دیگر قادر به انجام درست عملکرد خود (حتی فعالیت‌های عادی) نیست.
اصلی‌ترین اختلال ناشی از گرفتن انسولین اضافی(اوردوز انسولین)، هیپوگلیسمی است که شامل علائم خفیف و شدید می‌باشد.
علائم خفیف هیپوگلیسمی شامل موارد زیر است:
- حالت سردرگمی یا “مه مغزی”
- آزردگی
- نگرانی، عصبانیت
- افسردگی
- لرزش، ضعف یا احساس “تلاطم”
- سرگیجه
- سرعت گرفتن ضربان قلب
- تعریق، عرق سرد، لرز
- تاری دید یا دوبینی
برای رفع این مشکل بلافاصله با پزشک مشورت نمایید و با اقداماتی نظیر خوردن یک منبع قندی که تاثیر سریعی در افزایش قند خون داشته باشد میزان قند خون خود را متعادل نمایید.
توجه: روش‌های موثر و موارد پزشکی دقیق را حتما با توجه به شرایط پزشکی خودتان از پزشک معالج جویا شوید و بصورت خودسرانه و بدون دانش و آگاهی قبلی اقدام نکنید!
علائم اختلال شدید هیپوگلیسمی شامل موارد زیر است:
- دشواری تمرکز یا تفکر
- تشنج
- از دست دادن خودآگاهی
درصورتی که علائم شدید اوردوز انسولین را مشاهده کردید سریعا به پزشک مراجعه کنید و چنانچه دچار شرایط ناخودآگاهی شده‌اید و مراجعه به پزشک برایتان مقدور نیست سریعا با اورژانس تماس بگیرید.
توجه: اوردوزهای شدید انسولین که به صورت ارادی یا غیر ارادی ایجاد شده است بایستی تحت مراقبت‌های پزشکی فوری و سریع کنترل شود در غیر اینصورت خطر کما و حتی مرگ وجود دارد و به هیچ وجه نباید تعلل صورت گیرد.(اطلاعات بیشتر)
تداخل دارویی انسولین
مصرف انسولین در کنار داروهای زیر ممکن است باعث تداخل دارویی شود:
- الکل
- استروئیدهای آنابولیک ( داروهای هورمونی بدنسازی)
- مهارکننده های مونوآمین اکسیداز MAOI (داروهای ضد افسردگی)
- گوانیتیدین، آسپیرین و سایر سالیسیلات ها
- دکستروتیروکسین (هورمون‌های تیروئیدی)
- کورتیکواستروئیدها ( کورتون)
- اپی نفرین
- فوروزماید یا قرص آب
- پروپرانولول و سایر مسدود کننده های بتا
در این شرایط امکان دارد که داروها تاثیر مورد نظر را به صورت کامل در بدن نداشته‌باشند. بنابراین اگر هریک از داروهای فوق را استفاده می‌کنید، این موضوع را قبل از مصرف انسولین به پزشک خود اطلاع دهید.
پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با داروی انسولین، ویدئوهای زیر را مشاهده کنید:
داروهای مشابه انسولین
داروی انسولین در گروه دارویی ضد دیابت طبقه‌بندی می‌شود. همچنین این دارو از نظر درمانی در گروه هورمون‌ها و جایگزین‌های سنتزی و زیر‌گروه داروهای ضددیابتی قرار می‌گیرد. به همین جهت ممکن است به جای داروی انسولین هر یک از داروهای زیر برای شما تجویز شود:
- گلوریپا (Gloripa)
- اگزناتید (Exenatide)
- لیراگلوتاید (Liraglutide)
- پراملینتاید (Pramlintide)
این داروها شدت اثر متفاوتی داشته و با دوز متفاوتی مصرف می‌شوند. توصیه می‌شود که این داروها را بدون نسخه و مشورت پزشک مصرف نکنید.
پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با سایر داروهای کاهنده قند خون مقالات قرص متفورمین و گلی بنکلامید را مطالعه نمایید و توجه داشته باشید هرکدام از این داروها برای درمان نوع خاصی از بیماری دیابت و با توجه به شرایط بیمار فقط باید توسط پزشک تجویز شود و مجله اینترنتی لی‌لی مگ مصرف خودسرانه و بدون دستور پزشک را به هیچ وجه تایید نمی‌کند!
پاسخ به پرسش‌های متداول درباره انسولین
در صورت فراموش کردن یک نوبت از تزریق انسولین چیکار کنیم؟
قانون کلی و مشخصی برای این موضوع نمی‌توان بیان کرد زیرا بستگی به زمان تزریق، نوع انسولین مصرفی و همچنین شرایط پزشکی شما دارد. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم سریعا با پزشک خود مشورت کنید تا مرتکب اشتباه نشوید.
شایع ترین مشکل و عارضه بیماران مصرف کننده انسولین چیست؟
در بیماران مصرف کننده انسولین، هنگامی که انسولین خون بالا می‌رود باعث افت قند خون می‌شود بنابراین هر فرد دیابتی باید علائم افت قند خون را بشناسد و نسبت به این موضوع آگاهی کامل داشته باشد تا بتواند در ابتدای بروز علائم، اقدامات لازم را انجام دهد و بدین ترتیب عارضه کنترل شود.
چرا نمی‌توان انسولین را به صورت خوراکی مصرف کرد؟
ماهیت بیوشیمیایی انسولین به گونه‌ای است که اجازه جذب به‌صورت خوراکی را نمی‌دهد زیرا هورمون انسولین از پروتئین ساخته شده است و مولکول بسیار بزرگی است به همین دلیل، انسولین به‌صورت آمپول و برای تزریق ساخته شده است.
انسولین چگونه قند خون را کنترل می کند؟
انسولین مهمترین هورمون بدن است که اگر به میزان ضروری تامین نشود زندگی انسان را به خطر می‌اندازد. انسولین یک پروتئین است که که اجازه ورود قند به سلول را صادر می کند و در واقع اگر انسولین نباشد قند نمی‌تواند وارد سلول شود که در این حالت تمام سلول‌های بدن بخصوص سلول‌های مغزی که فقط از گلوکز تغذیه می‌کنند آسیب می‌بینند. نبود یا کمبود انسولین باعث بیماری دیابت می شود.
پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با بیماری دیابت و نحوه عملکرد انسولین، ویدئوی زیر را به زبان اصلی (انگلیسی) مشاهده نمایید:
در صورت تمایل می‌توانید صوت این ویدئو را به صورت جداگانه (زبان اصلی – انگلیسی) بشنوید:
سوال دیگری درباره داروی انسولین دارید؟ آن را در قسمت نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
دوز مصرفی، عوارض جانبی و سایر اطلاعات ارائه شده در این مطلب با توجه به وبسایت‌های خارجی و دیگر مراجع جمع‌آوری شده و لی‌لی‌مگ هیچ گونه مسئولیتی در قبال صحت آنها ندارد. توصیه می‌کنیم داروی انسولین را فقط تحت نظر پزشک مصرف کنید.